نام اختصاری: FBS
سایر نام ها: گلوکز خون ناشتا، Fasting Plasma glucose , Fasting blood glucose
بخش مورد انجام : بیوشیمی
نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم یا پلاسمای EDTA یا هپارینه
حجم نمونه مورد نیاز: 1 mL
شرایط نمونه گیری:
- حداقل 8 و حداکثر 16 ساعت ناشتا ضروری است. نوشیدن آب مجاز است.
- از مصرف انسولین یا داروهای هیپوگلیسمیک تا پس از خونگیری خودداری شود.
ملاحظات نمونه گیری:
- 8 تا 16 ساعت ناشتایی نیاز است. بیمار نباید بیش از 16 ساعت ناشتا باشد زیرا گرسنکی شدید بیمار باعث افزایش کاذب گلوکز می شود.
- استعمال دارو توسط بیمار را در برگه جواب آزمایش ثبت کنید.
موارد عدم پذیرش نمونه: همولیز شدید نمونه در نتایج تداخل ایجاد می کند.
شرایط نگهداری: در C◦ 4 به مدت 7 روز و در C◦20- به مدت 30 روز پایدار است. بعد از نمونه گیری طی یک ساعت سرم یا پلاسما جدا گردد زیرا گلوکز خون در دمای اتاق هر ساعت به دلیل متابولیزه شدن 10% کاهش می یابد.
کاربردهای بالینی: تشخیص و مدیریت دیابت شیرین و دیگر اختلالات متابولیسم کربوهیدرات از جمله دیابت بارداری، هیپوگلیسمی نوزادان ، هیپوگلیسمی ایدیوپاتیک، و کارسینوم سلولهای بتای پانکراس
روش مرجع: روش آنزیماتیک هگزوکیناز ( در سرم و پلاسما)
روش ارجع: روش آنزیماتیک گلوکز اکسیداز
سایر روش ها: هگزوکیناز(متد UV)، O-Toluidine، فولن وو، شافرهارتمن- سوموژی، فروسیانید، بندیکت، واکنش رنگی نئوکوپرین و ...
مقادیر طبیعی:
بند ناف: 45 - 96 mg/dl
نوزاد نارس: 20 - 60 mg/dl
نوزاد: 30 - 60 mg/dl
اطفال زیر دوسال : 60 - 100 mg/dl
کودکان بالا دو سال الی بزرگسالان: 70 - 110 mg/dl
مقادیر دامنه طبیعی پس از 50 سالگی افزایش می یابد.
مقادیر بحرانی:
مردان: مقادیر بالاتر از 400 mg/dl و پایین تر از 50 mg/dl
زنان: مقادیر بالاتر از 400 mg/dl و پایین تر از 40 mg/dl
اطفال: مقادیر پایین تر از 40 mg/dl
نوزادان: مقادیر بالاتر از 300 mg/dl و پایین تر از 30 mg/dl
تفسیر:
FBS بالاتر یا مساوی mg/dl 126 پس از ناشتایی 8 ساعته نشان دهنده دیابت است. FBS بین
mg/dl 126- 110 نشان دهنده ریسک بالای ابتلای به دیابت نوع 2 است. این بیماران باید برای تغییر شیوه زندگی مشاوره کرده و جهت پیگیری تستهای تکمیلی بیشتری ( از قبیل GGT,2hpp) انجام دهند.
افزایش سطح: دیابت قندی،پاسخ استرس حاد نظیر عفونت ها، سوختگی ها و جراحی ها، سندرم کوشینگ، نارسایی مزمن کلیوی، گلوکاگونوما، پانکراتیت حاد، درمان با دیورتیک ها، درمان با کورتیکواستروئیدها، آکرومگالی
کاهش سطح: انسولینوما، هیپوتیروئیدی کاهش فعالیت هیپوفیز، بیماری آدیسون، بیماری وسیع کبدی، زیاده روی در مصرف انسولین، روزه داری
واکنش تداخلی:
- استعمال سیگار در طی انجام آزمایش موجب افزایش سطح گلوکز خون می گردد.
- استرس: به علت اثر کاتکول آمین ها بر افزایش سرم، موجب بالا رفتن آن می شود.
- استعمال یکسری از داروها قبل از انجام آزمایش که بر سطح گلوکز خون تأثیر گذارند.
داروهای افزاینده سطح FBS : داروهای ضد افسردگی، داروهای بلوکه کننده بتا آدرنرژیک، کورتیکواستروئیدها، تزریق IV دکستروز، دکستروتیروکسین، دیازوکسید، دیورتیک ها، اپی نفرین، استروژن ها، گلوکاگن، ایزونیازید، لیتیم، فنوتیازین ها، سالیسیلاتها ( مسمومیت حاد) و تری آ مترن.
داروهای کاهنده سطح FBS : استامینوفن، الکل، استروئیدهای آنابولیک، کلوفیبرات، دیزوپیرامید، جم فیبروزیل، انسولین، مهارکننده های مونو آمین اکسیداز، پنتامیدین، پروپرانولول، تولازامید، تولبوتامید.
توضیحات: در بیماران جدید دیابتی باید گلوکز خون را مکرراً اندازه گیری نمود تا بتوان مقدار مناسب انسولین تجویزی را تعیین نمود.